“ย่านลิเภา” หรือ “หญ้าลิเภา” คือ วัชพืชมากมูลค่าแห่งเมืองนครศรีฯ บางท่านอาจจะยังไม่รู้จักย่านลิเภา ประวัติหญ้าลิเภาคือะไร หรือบางท่านอาจจะยังสงสัยว่าทำไม กระเป๋าย่านลิเภา ถึงมีราคาค่อนข้างสูง วันนี้ทางร้าน Yanlipaoonline รวบรวมประวัติย่านลิเภา และคำตอบมาให้จร้า
ย่านลิเภา คือวัชพืชชนิดหนึ่ง ประเภทเถาวัลย์ ที่ขึ้นเองโดยธรรมชาติ ใต้ต้นยาง ใต้สวนยางปิดดินให้ชุ่มชื้น ส่วนใหญ่จะขึ้นที่ภาคใต้ แหล่งที่พบมาก คือ ที่จังหวัด นครศรีธรรมราช สตูล สงขลา ยะลา ปัตตานี นราธิวาส เป็นต้น เส้นลิเภาจะค่อนข้างเหนียว และอยู่ได้เป็นร้อยปี อันนี้ที่คนญี่ปุ่นบอกว่าเป็นลักษณะพิเศษของย่านลิเภา ถ้าแม้นว่าทิ้งให้แก่กับต้นแล้ว ใยของเขาจะเหนียวอยู่ได้เป็นร้อยปี โดยที่ไม่มีตัวแมลงมากัดกินเลย เพราะฉะนั้นพูดได้ว่าเป็นพืชเศรษฐกิจ ที่ยอดเยี่ยมที่สุดของเมืองไทย พระราชเสาวนีย์ในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ 11 สิงหาคม 2524 จากพระราชเสาวนีย์ข้างต้นนั้นจัดได้ว่า เป็นจุดริเริ่มที่ทำให้ประชาชนในท้องถิ่นภาคใต้รู้จักและหันมาสนใจแปรรูป “ย่านลิเภา” จึงเป็นแหล่งที่มาของกลุ่มจักสานย่านลิเภา บ้านหนองบัวโดยเกิดขึ้นในจังหวัดนครศรีธรรมราช ซึ่งล้วนแต่มีสินค้าที่เป็นเอกลักษณ์โดดเด่น งดงาม และยังเป็นแหล่งผลิตสินค้าขึ้นชื่อของจังหวัดเป็นสินค้า OTOP ระดับ 5 ดาว เป็นสินค้าชื่นชอบทั้งชาวไทยและต่างชาติ
กว่าจะได้ผลิตภัณฑ์จากย่านลิเภาสักชิ้นก็ไม่ใช่เรื่องง่ายดายนัก เพราะมีกรรมวิธีและขั้นตอนที่ยุ่งยากซับซ้อนไม่แพ้งานหัตถกรรมชนิดอื่น เริ่มตั้งแต่นำย่านลิเภามาฉีกให้เป็นเส้น แล้วนำไปแช่น้ำให้ชุ่ม นำขึ้นมาฉีกให้เป็นเส้นฝอยๆ นำฝากระป๋องนมมาเจาะ 5 รู ให้มีขนาดเรียงลำดับจากช่องใหญ่ไปยังช่องเล็กที่สุด นำย่านลิเภาที่เป็นเส้นฝอยมารูดทีละช่องจนถึงช่องที่เล็กสุด จะได้ลิเภาเส้นเล็ก ทำทีละมากๆ เพื่อความสะดวกในการนำไปใช้ โดยส่วนที่ยังไม่ใช้ให้ใส่ถุงพลาสติกแช่ในตู้เย็นเพื่อเก็บความชื้นไว้ จะง่ายต่อการสานเพราะเมื่อเส้นลิเภาแห้งจะสานได้ยาก จากนั้นใช้หวายเป็นแกนนำในการสาน โดยนำฝากระป๋องนมมาเจาะ 5 รู ให้มีขนาดเรียงลำดับจากช่องใหญ่ไปยังช่องเล็กสุด คนละอันกับฝากระป๋องนมสำหรับทำเส้นลิเภา เมื่อได้หวายตามขนาดที่ต้องการแล้ว จากนั้นนำหวายมาขดเป็นวงรีเพื่อทำก้นกระเป๋าหรือผลิตภัณฑ์ ในขั้นตอนแรกนำเส้นลิเภาที่เตรียมไว้มาสาน
โดยใช้เหล็กปลายแหลมเจาะนำที่หวายให้เป็นรู แล้วนำเส้นลิเภาสอดเข้าไป โดยใช้วิธีสานสลับเดินหน้า เวลาสานมุมโค้งต้องใช้ความละเอียด สานจนได้ขนาดกระเป๋าหรือผลิตภัณฑ์ตามต้องการ เมื่อสานก้นกระเป๋าหรือผลิตภัณฑ์ขนาดที่ต้องการแล้ว นำหวายมาขดเป็น วงรีวางให้เหลื่อมกับก้นกระเป๋าหรือผลิตภัณฑ์ เพื่อขึ้นรูปผลิตภัณฑ์ ถ้าต้องการให้มีลวดลายใช้วิธีสานกลับด้านเส้นลิเภา ซึ่งจะมีสีอ่อนกว่าเล็กน้อย ระหว่างสานใช้มีดขูดเส้นลิเภาเพื่อเพิ่มความเรียบ
สำหรับการทำฝากระเป๋า การขึ้นต้นแบบเดียวกับการขึ้นก้นกระเป๋า เมื่อสานย่านลิเภาได้ 2-3 รอบ วางเส้นหวายชั้นต่อไปให้เหลื่อมเหมือนเป็นชั้นลายพื้นก็ได้ สำหรับขนาดก็ขึ้นอยู่กับตัวกระเป๋า ขอบฝาวางหวายในลักษณะเดียวกับการขึ้นก้นกระเป๋าให้มีขนาดกว้าง 1 นิ้ว สานหูกระเป๋าโดยใช้หวายเป็นแกน 2-3 เส้น สานลิเภาสลับกันให้เป็นลายขดกันให้เป็นเส้นโค้ง เมื่อได้ตัวกระเป๋าหรือผลิตภัณฑ์แล้วนำไปกรุผ้าไหมหรือผ้ากำมะหยี่ ในขั้นตอนสุดท้ายนำไปติดเครื่องทองเหลือง หรือถมทองตรงที่เปิดปิดและบานพับด้านหลัง ซึ่งขั้นตอนทั้งหมดนี้ต้องใช้ความพยายาม ความอดทนอย่างยิ่งจึงจะได้มาซึ่งชิ้นงานสักหนึ่งชิ้นที่ทรงคุณค่าและปราณีต จากกรรมวิธีทั้งหมดที่กล่าวมาจะเห็นได้ว่า กระเป๋าย่านลิเภาเป็นสินค้าที่มีความปราณีต ละเอียดอ่อน ต้องใช้ความพิถีพิถันทุกขั้นตอน
เป็นอย่างไรกันบ้างค่ะ หลายคนคงหายสงสัยกันแล้วน่ะค่ะ ความเป็นไปเป็นมาของประวัติหญ้าลิเภา และทำไมถึงมีราคาค่อนข้างสูง แอดมินบอกเลยว่าคุ้มค่าคุ้มราคามากๆ รับไปใช้ หรือจะซื้อเป็นของขวัญวันปีใหม่ ให้กับญาติผู้ใหญ่ ของกำนัน รับรองไม่ผิดหวังอย่างแน่นอน…
source: th.wikipedia.org/wiki/ย่านลิเภา